Szlachta to była grupa społeczna w dawnych państwach Europy, która stanowiła wyższą warstwę społeczną i posiadała wyjątkowe prawa i przywileje. Do szlachty zaliczano zwykle osoby posiadające ziemię, a także niektóre zawody związane z rycerstwem, takie jak rycerze, łowcy czy sędziowie. Szlachta często uważana była za warstwę rządzącą, a jej członkowie byli zobowiązani do służby państwu i obrony granic. W wielu państwach szlachta została zdegradowana lub zlikwidowana w wyniku rewolucji lub przemian politycznych.
Literatura – Adam Mickiewicz Pan Tadeusz
Motyw szlachty jest ważnym elementem w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza, ponieważ główni bohaterowie, Tadeusz Soplica i Zosia, należą do szlachty i wiele wydarzeń opisanych w poemacie dotyczy tej warstwy społecznej. Szlachta jest przedstawiona jako grupa, która trzyma się swoich tradycji i obyczajów, a także dba o swoją reputację i honor. Poeta ukazuje też skomplikowane relacje między poszczególnymi rodami szlacheckimi oraz ich konflikty i spory. W „Panu Tadeuszu” szlachta jest przedstawiona zarówno w pozytywnym, jak i negatywnym świetle, co pokazuje złożoność tej grupy społecznej.
Literatura – Henryk Sienkiewicz Potop
Motyw szlachty jest również ważnym elementem w „Potopie” Henryka Sienkiewicza, który opowiada o wojnie polsko-szwedzkiej w XVII wieku. W powieści występuje wiele postaci szlacheckich, które reprezentują różne aspekty tej grupy społecznej. Część z nich, takich jak Zagłoba czy Skrzetuski, są przedstawieni jako dzielni wojownicy i patriotyczni obrońcy ojczyzny. Inni, jak np. Sołtyk czy Horeszko, to przedstawiciele korupcji i zepsucia wśród szlachty. Sienkiewicz ukazuje też wpływ wojny na losy poszczególnych rodów szlacheckich oraz skomplikowane relacje między nimi. Motyw szlachty w „Potopie” ukazuje zarówno jej mocne strony, jak i słabości.
Literatura – Bolesław Prus Lalka
Motyw szlachty pojawia się również w „Lalce” Bolesława Prusa, która opowiada o losach szlachty warszawskiej w XIX wieku. W powieści występują postaci, takie jak Wokulski czy Izabela Łęcka, którzy należą do szlachty, ale ich losy różnią się od tych, które spotykamy w „Panu Tadeuszu” czy „Potopie”. Szlachta warszawska przedstawiona jest jako grupa, która stopniowo traci swoją wpływowość i znaczenie w społeczeństwie, zarówno na skutek przemian politycznych, jak i zmian w gospodarce. Wokulski, główny bohater powieści, jest przedstawiony jako przedstawiciel nowej generacji szlachty, która dąży do sukcesu gospodarczego i nie utożsamia się już z tradycyjnymi wartościami tej grupy.
Film – Pan Wołodyjowski, reż. Jerzy Hoffman
